Jan Peter en Wouter en Lao Tse

Nederland is een geniaal land. Alles mag, maar er kan niks. En het is zo geniaal omdat je helemaal niet mag zeggen dat het geniaal is. Want ‘doe maar gewoon’ is nog steeds het werkelijke artikel 1 van de grondwet. Deze geniale eenvoud, dit alles mogen en toch niks kunnen hebben we weer in volle glorie kunnen zien bij de verbale schermutselingen rond het crisispakket van het kabinet.

Alles mag – Balkenende stelde eerst vastberaden vast dat “alles bespreekbaar” was. Oei, misschien wel de hypotheekrenteaftrek afgeschaft? Of de aanrechtsubsidie? Er volgden drie semi-indrukwekkende weken van ‘ze komen er echt niet uit’. En toen: mwah. Uiteindelijk bleek er toch weer – geruststellend haast – niks te kunnen. Zo kennen we dit land weer.

Volgens mij is dat pakket van 17,5 miljard eigenlijk een hogere vorm van ‘er kan niks’. Het Centraal Planbureau (CPB) heeft het namelijk over 3,5 procent krimp; in geld komt dat neer op 14 miljard euro. Bedenk daarbij dat in die 17,5 miljard zo’n 6 miljard aan investeringen zit die je mag uitsmeren over de rest van de kabinetsperiode, de volgende twee jaar. Dit betekent dat het crisispakket verdacht veel in de buurt komt van wat de economie volgens het CPB gaat krimpen; het zit er net ietsje boven. Dus alleen die krimp wordt gecompenseerd. En verder – jawel – kan er niks.

In werkelijkheid proberen Balkenende en Bos ook ‘niks’ te doen. Maar zo kunnen ze dat niet verkopen natuurlijk. Wat dat betreft: ooit heeft iemand al eens gezegd dat je ‘niet moet doen’. Niet niets doen, maar niet doen. Die iemand was de Chinese wijsgeer Lao Tse. Alsof Balkenende en Bos tegenwoordig geïnspireerd worden door zijn Tao Teh King. In hoofdstuk 63 staat: ‘Handel zonder te handelen. Dien zonder zorgen over omstandigheden. Vind smaak in wat geen smaak heeft.’ Bij deze laatste zin lijkt het warempel of Lao Tse een kenner van de Holländische Wasserbombe is – een koosnaampje van onze oosterburen voor een Hollandse tomaat die nergens naar smaakt.

Dit ‘handelen zonder te handelen’ zien we ook in de manier waarop ze het grootste pijnpunt afhandelen: de verhoging van de aow-leeftijd. Natuurlijk zal die verhoging er uiteindelijk komen. Maar niemand wil daar de schuld van krijgen – liever geen vingerafdrukken. Gelukkig is er die assertieve meisjes-vakbondsman Agnes Jongerius. Die heeft al het Elsevier-commentaar vertwijfeld doen uitroepen: ‘Is Jongerius soms onze schaduwpremier?’ Ze konden haar geen grotere veer in de bips steken.

Jongerius heeft even flink met de meisjesvuisten op tafel geslagen, en kon triomfantelijk voor de camera’s uitroepen dat de verhoging van de aow-leeftijd van de baan is. Het kabinet heeft toen een prachtmogelijkheid geboden: de vakbonden en de werkgevers moeten er samen uitkomen en dan terugkomen met een alternatief voorstel. Natuurlijk is het volstrekt onwaarschijnlijk dat ze er samen uitkomen. Want Jongerius wil de rijke oudere op meerdere manieren meer laten betalen, wat weer onaanvaardbaar is voor de werkgevers.

Het slimme is dat Jongerius door tegen de verhoging van de aow-leeftijd te zijn het niet eens kan worden met de werkgevers, waardoor ze geen gezamenlijk alternatief kunnen bieden, waardoor de aow-leeftijd toch verhoogd moet worden. Niemand krijgt de schuld, geen vingerafdrukken – handel zonder te handelen. Met dank aan Lao Tse.