Amerika nu - van manager tot schoonmaker

Een opvallend artikel in de New York Times gaat over gewone mensen die een goeie baan zijn kwijtgeraakt. De geïnterviewde die de meeste aandacht krijgt is een ex-manager die vroeger 70.000 dollar per jaar verdiende als beveiligingsmanager bij een groot bedrijf. Hij is nu schoonmaker voor 12 dollar per uur. Even uit de losse pols omgerekend betekent dat een inkomensachteruitgang van zo’n 65 procent. Hij noemt het een ‘survival job’. Nu staat hij ’s ochtends om vier uur op om twee uur lang op het internet op banen te jagen, waarbij hij een dagelijkse lijst aanlegt. Daarna gaat hij naar zijn schoonmaakbaan en belt hij tussen de bedrijven door naar potentiële werkgevers.

Een vrouw, vroeger adjunct-directeur bij een mediabedrijf, begon in 2001 een eigen winkel en een eigen magazine met alles-over-paarden, ze is nu datatypiste. Het meest viel me haar uitspraak op dat ze dit erger vond dan de scheiding van haar ex-man, erger zelfs dan de dood van haar moeder. Het zegt wat als iemand een dergelijke uitlating doet. Uit de lezersreacties blijkt dat de Amerikanen een dergelijke inkomensachteruitgang typerend vinden voor de huidige situatie in hun land.

Als je het verhaal leest dan begrijp je dat Obama niet alleen maar vanwege een soort naïeve hoop is gekozen maar dat er gewoon angst achter die keuze zit bij veel Amerikanen. Ze zien nu bij zichzelf en om zich heen dat het marktmechanisme en de globalisering – het outsourcen van banen – ook een portie ellende met zich mee brengen. Obama zal nog meer druk te verduren krijgen om protectionistische maatregelen te nemen – er zit al een ‘buy American’-clausule in zijn grote stimuleringspakket.

Bovendien realiseer ik me nu dat achter de druk om stimuleringsgeld vooral in eigen land uit te geven ook een hoop angst zit, zowel in Nederland als in Amerika. Bruggen, wegen en andere infrastructuur repareren is heel mooi; maar waarom geven mensen er nu opeens prioriteit aan? Waarom deden mensen er niet eerder iets aan? Groene investeringen? M’n neus. Het gaat toch vooral om de angst dat de winst van de financiële pepmiddelen buiten de landsgrenzen zal vallen. Een brug kan niet weglopen naar het buitenland. Zo zit dat.

Dankzij de keuze voor Obama zal de angst voor donkere mensen in witte samenlevingen misschien wel afnemen. Daar mag ik zelf blij om zijn. Maar dat betekent niet dat er nu minder angst zal zijn in de wereld. Door de financiële crisis juist meer. There’s trouble in paradise, folks.

Het gecombineerde effect van globalisering, internet en computers zal uiteindelijk zijn dat er in de hele wereld een veel efficiëntere verdeling komt van het werk dat gedaan moet worden. Nu ook van het intelligente werk – de witte boorden zijn aan de beurt. We waren dit al gewend bij de fabrieksbanen. De financiële crisis zal dit alles in een hogere versnelling zetten. Wat ook gewone mensen in Nederland gaan voelen.

En er is de angst dat wanneer de crisis officieel voorbij is er weer minder leuke banen over zullen blijven. Bijvoorbeeld de angst dat mensen voor niets een hogere opleiding volgen. Het zal de vraag worden wat je aanmoet met al die mensen die leuke studies hebben gedaan. De wereld raakt steeds hoger opgeleid terwijl de intelligente banen relatief schaarser zullen worden. Wat moet je dan beginnen met zoveel hoger opgeleide mensen?

Ik zie het al voor me: ‘Gut wat leuk dat je gestudeerd hebt, maar als je geen toppresteerder bent hebben we je eigenlijk niet nodig. Ik zie dat je in je studietijd horeca-ervaring hebt opgedaan – ben jij iemand die snel een hoop klanten kan bedienen maar toch vriendelijk blijft? Dan kunnen we je namelijk wel gebruiken.’

Aan het verhaal kun je ook zien dat als je Amerika met Nederland vergelijkt het land met weinig sociale zekerheid, Amerika, de gewone mensen juist aanzet om meer risico te nemen. Vanuit de mensen zelf bekeken zou het logisch zijn dat Amerikanen minder riskant leven omdat ze zo weinig sociale zekerheid kennen. En dat gewone Nederlanders zich wat ondernemender gedragen, ze beschikken immers toch al over een behoorlijke sociale zekerheid.

Maar zo werkt het leven niet; zie de bijbel: wie heeft wordt gegeven. Wie veel verzekeringen heeft zal veel angst worden gegeven. Juist het volk met meer sociale zekerheid maakt zich in het dagelijkse leven meer zorgen en neemt minder risico. En naar alle waarschijnlijkheid zullen ook in de toekomst gewone Nederlanders meer blijven piekeren en mopperen, en zullen gewone Amerikanen meer met riskante ondernemingen beginnen. Een financiële crisis verandert zoiets niet.