Bonus: goed en slecht en niet links of rechts

Bonussen zijn er ooit gekomen omdat we het ongrijpbare willen grijpen. Iedereen eigenlijk. En er zijn nu eenmaal steeds een paar mensen die fabelachtig rijk worden. Daarom vonden bedrijven het goed dat handelaren met andermans geld gingen gokken. Als ze wonnen kregen ze een percentage van de winst, een bonus, en als ze verloren waren de aandeelhouders hun geld kwijt, en kregen de handelaren geen bonus. Logisch dat ze enorme risico’s gingen nemen. Met andermans geld zou ik dat ook gedaan hebben.

Iedereen wou meer. Niet alleen een paar hebzuchtige types op de beurs. Voor een heleboel mensen was eenvoudig sparen niet goed genoeg meer. Daar kon je niet meer mee aankomen op een verjaardag. En ook bijvoorbeeld de pensioenfondsen gingen op een gegeven moment met een deel van de portefeuille achter de grote winsten aan. Gewoon fatsoenlijk beleggen voldeed niet meer. De vakbondsmensen in de Raden van Commissarissen hebben zich er ook nooit tegen verzet toen de besluiten vielen om op groot wild te jagen. Het werd allemaal met ingewikkelde en dure en nette woorden gebracht, maar het kwam er gewoon op neer dat iedereen meer wou.

Fastforward naar nog niet eens zo lang geleden, een half jaar maar. Voortdurend dreigden financiële instellingen om te vallen, die eenvoudig niet mochten omvallen omdat ze iedereen dan mee zouden nemen. Half september werd in een moment van machteloosheid, en misschien wel vooral van onoplettendheid, toegestaan dat Lehman Brothers in New York omviel. En dit bracht wereldwijd een kettingreactie teweeg, die vooral aantoonde hoe zwak het hele financiële systeem al geworden was.

Op zo’n moment is het wel lekker als je iemand de schuld kan geven. In de hele menselijke geschiedenis zijn zondebokken tamelijk onmisbaar geweest. Van week tot week wordt dan ook blijk gegeven van voortschrijdend inzicht. Wat een paar maanden geleden nog omstreden was kan nu plotseling een algemeen gedeeld inzicht worden. Soms is het inzicht zo algemeen dat het zowel links als rechts is.

Een voorbeeld: de VVD is met een motie gekomen met daarin de woorden ‘niet valt uit te leggen dat in de financiële sector nog steeds een bonuscultuur heerst’. Resultaat: de motie werd algemeen aanvaard. Niet dat er iets mee werd opgelost, maar goed. Maar zou de VVD bijvoorbeeld een week voor 15 september, de dag van Lehman, met zo’n motie zijn gekomen? Dacht het niet. Grappig is nu dat ter rechterzijde de PVV en ter linkerzijde de SP om het hardst schreeuwen dat bonussen aangepakt moeten worden, door ze weg te belasten of wat dan ook. Tsja, jezelf duidelijk links of rechts kunnen profileren is er niet eens meer bij.

En wie weet waar ons voortschrijdend inzicht ons volgende week brengt. Zo moet Wouter Bos met de bankiers om de tafel gaan zitten om een soort ‘herenakkoord’ te sluiten over bonussen. Volgens mij heeft hij er helemaal geen zin in. Maar hij moet wel. En als hij met iets komt waar alle partijen achter kunnen staan mag Wouter Bos van mij een, eh, bonus krijgen.