vrijdag 3 april 2009

Liefdesles van Kate Winslet in The Reader

Ze heeft me geraakt. Ik had niet gedacht dat ik dat nog eens van Kate Winslet zou zeggen. Meestal heb ik iets van: ik begrijp niet waarom zij zo’n succesvolle actrice is geworden. Maar deze keer: lof. Terecht dat ze voor haar rol als Hanna Schmitz in The Reader een Oscar heeft gekregen.

Jaren negentig. De wat mistroostig ogende jurist Michael Berg (Ralph Fiennes) kijkt uit het raam en ziet zijn jongere zelf in een tram rijden. Flashback naar de jaren vijftig. Berg (nu gespeeld door David Kross) is een gymnasiast van een jaar of vijftien die doodziek uit de tram moet stappen. Hij geeft over in een portiek. Dan duikt een daadkrachtige vrouw op – jawel, Kate – die het braaksel wegspoelt met emmers water en hem verder helpt.

Als hij terugkomt om haar te bedanken onstaat een affaire tussen de jongeman en de twintig jaar oudere vrouw. Een zomer lang komt hij na school bij haar langs, leest hij haar voor uit de wereldliteratuur en bedrijven ze de liefde. We zien een uitruil van seks en literatuur tussen een intelligente puber en een zeer lichamelijke vrouw die zijn moeder had kunnen zijn.

The Reader is duidelijk een zeer gekunstelde speelfilm. Hier kleven risico’s aan, maar wat mij betreft is dat geconstrueerde toch een grote kracht van het verhaal. Het zorgt ervoor dat het een film wordt die ertoe doet. Aan de hand van levenservaringen van personages wordt het Duitse verwerken van de Tweede Wereldoorlog tegen het licht gehouden.

Hannah Schmitz verdwijnt plotseling en zonder uitleg uit het leven van de jonge Michael Berg. Fastforward naar de jaren zestig. Michael is rechtenstudent en volgt als een van de weinigen een college over de Duitse schuldvraag. Met de professor bezoeken de studenten een proces tegen SS-kampbewaaksters. Dan krijgt Michael de schrik van zijn leven: daar zit Hannah, zij is beklaagde. De zomer met haar was zijn meest intense levenservaring. Zijn gevoelens voor haar zijn niet verdwenen, maar kun je nog steeds van een vrouw houden die SS’er in een concentratiekamp is geweest?

En dan krijgen we ook de volle complexiteit van Kate Winslet’s Hanna Schmitz te zien, geholpen door diverse tijdsschakelingen in het verhaal. Ze blijkt nog een geheim gehad te hebben, waardoor Michael begrijpt waarom ze altijd voorgelezen wilde worden: ze is analfabeet. En in de beklaagdenbank geeft ze met een krankzinnige redenering aan dat ze mensen liet opruimen omdat er plaats gemaakt moest worden voor nieuwkomers. Opruimen om op te ruimen – het is van een grote morele ongeletterdheid. Maar vanwege de schaamte voor haar ongeletterdheid berokkent ze zichzelf ook grote schade in het proces. De schaamte was kennelijk groter dan het schuldbesef, of ze nu anderen of zichzelf kwaad berokkende.

En was ze bijvoorbeeld een beter mens geworden als wel had leren lezen? In dit Duitsland dat door zijn intellectuelen verraden werd? En toen liet Kate Winslet me ook nog inzien dat analfabeten vaak een relatie afhouden uit schaamte voor hun handicap. Ik begon te geven om de mens die vanwege dit alles niet minder schuldig was.

donderdag 2 april 2009

Hollandse herhaling van zetten bij Rijksmuseum?

Hoe meer ik me verdiep in de tragikomedie rond de verbouwing van het Rijksmuseum hoe meer ik aan de woorden van de Britse voetbalcoryfee en tv-presentator Gary Lineker moet denken: ‘Voor het Nederlands elftal hoeft niemand bang te zijn. Die schakelen, zoals altijd, zichzelf wel uit.’ Lineker sprak deze woorden vlak voor het vorige EK waar Oranje eerst een beetje schitterde en toen toch weer ten onder ging. Marco van Basten was nog bondscoach. Het nieuws bij het huidige Nederlands elftal, onder Bert van Marwijk, is dat er schokkend weinig ruzie is en iedereen zomaar zijn taak uitvoert en Oranje on-Hollands alle punten pakt. Dadelijk heeft Van Marwijk een jaar voor het WK niets meer te doen – als dat maar goed gaat.

Het nieuws rond het Rijksmuseum was vandaag dat zich maar één aannemer voor de verbouwing van het hoofdgebouw van het Rijksmuseum in Amsterdam had gemeld. En die aannemer – volgens de NOS bouwbedrijf Van Eesteren – zit met zijn prijs mogelijk tientallen miljoenen euro´s boven wat minister Ronald Plasterk begroot had. Het zou dan de tweede keer zijn dat het mis gaat met de aanbesteding. Vorig jaar ging het verkeerd toen BAM, dat zich als enige aannemer had aangemeld – ja, toen ook al –, maar liefst 88 miljoen euro boven het budget van de minister zat. Plasterk vond dat verschil echt te gek voor woorden en deed de aanbesteding nog een keer over. Maar hij wordt nu geconfronteerd met het schrikbeeld van een herhaling van zetten.

Als hij niet uitkijkt wordt hij later herinnerd als de minister die bij de verbouwing van het Rijks twee keer gepiepeld werd door de aannemers. Terwijl hij nog maar een paar maanden geleden ‘krankjorum’ zei na het zien van de filmdocumentaire The New Rijksmuseum van Oeke Hoogendijk. Hij had toen net zitten bekijken hoe het sinds 2003 allemaal zo gekomen was met dit museum, en impliceerde dat hij het allemaal wel even beter zou gaan doen.

In de film was het gedoe rond het beroemde fietserstunneltje onder het Rijks voorbij gekomen. De Spaanse architecten konden er in het begin nog wel om lachen – Holland, ja natuurlijk, fietsers en mondigheid. Maar het lachen verging hen nadat de welstandscommissie de zoveelste ontwerpwijziging had afgekeurd. Architect Ortiz zei op een gegeven moment: ‘Zo'n proces waarin niemand risico's durft te nemen, is te Nederlands voor mij.’

Niet dat er echt naar hem geluisterd werd, er kwamen nog veel meer dwarsliggende stadsdeelraden en ordners met aanvragen langs. Op een gegeven moment wist de toenmalige museumdirecteur het allemaal zelf niet meer. Directeur Ronald de Leeuw vroeg, op film notabene, aan filmer Oeke Hoogendijk: ‘Wordt het nu voorjaar 2010 of najaar 2010.’ Wel meneer De Leeuw, de verwachting is nu dat het Rijksmuseum in 2013 opengaat. Tien jaar na die tijdelijke sluiting dus.

En Ronald Plasterk? Vorig jaar had hij nog gezegd: ‘We laten ons niet gijzelen.’ En in het najaar vooruitblikkend naar de gebeurtenissen van nu: ‘Ik heb er vertrouwen in dat we goede offertes krijgen.’ En na de documentaire over het fietserstunneltje: ‘Had nou niemand zijn poot stijf kunnen houden bij de discussie over dat fietstunneltje?’ Hij moet maar eens met Marco van Basten gaan praten, of met Gary Lineker. Oeke Hoogendijk heeft overigens gewed dat het nog later dan 2013 wordt.

woensdag 1 april 2009

Barack Obama krijgt introductiecursus Europa

Zal Barack Obama zijn starpower behouden en het imago van Amerika verbeteren? Zal hij een gezamenlijke aanpak van de wereldwijde crisis van de grond krijgen? Het zijn vragen op zijn eerste grote buitenlandse trip. Eerst de G20 in Londen, en dan nog een rondje Europa erachteraan. Zijn vrouw Michelle heeft hij maar meegenomen; hij zou gek zijn als hij haar thuis had gelaten. Samen blazen ze elk ander politiek echtpaar van het tv-scherm.

En uit welbegrepen eigenbelang zullen de G20-deelnemers wel met allerlei brokjes samenwerking komen. Woorden als bonussen, hedgefunds, bankensector en strengere regelgeving zullen wel voorbij komen. Alle politieke leiders begrijpen dat ze ergens mee moeten komen. Maar die protestmarsen zien er af en toe nogal heftig uit. Toch denk ik niet dat ze Obama persoonlijk raken. Ik heb bijvoorbeeld leuzen tegen het kapitalisme voorbij zien komen, voor banen, voor een groenere economie, maar geen enkele tegen hem persoonlijk.

Toch is er een punt waar hij een belangrijk meningsverschil tegenkomt. En dat zal niet binnen een week opgelost zijn. Het komt erop neer dat de Amerikanen, met in hun kielzog onder andere de Britten, extra geld willen uitgeven om de wereldeconomie te stimuleren en de Europeanen, onder aanvoering van Duitsland en Frankrijk, juist niet.

Obama kan van zijn kant er bijvoorbeeld op wijzen dat er vraaguitval is in de wereld – er wordt nu gewoon te weinig uitgegeven om de wereldeconomie van de broodnodige pep te voorzien. Als je nu te zuinig doet bestrijd je de vraaguitval met, precies, nog meer vraaguitval. Dan zijn we dus verder van huis. Maar daar kan de Duitse bondskanselier Angela Merkel tegenover stellen dat deze crisis in de eerste plaats komt doordat mensen teveel geleend geld hebben uitgegeven. En nu willen de Amerikanen het feit dat er geld is uitgegeven dat ze niet hadden, bestrijden door geld uit te geven dat ze niet hebben. ‘Nou jij weer Barack.’ Hier gaan Obama en Merkel en de rest dus niet uitkomen.

Maar volgens mij heeft Merkel nog een reden die ze er niet bijvertelt. In Europa is er ook een zekere wanhoop over, eh, Europa. Stel dat er op grote schaal Europees gestimuleerd wordt door de EU. Wie moet dat dan gaan betalen? En hoeveel? Waar moet er gestimuleerd worden? Dan komt er geheid ruzie. En landen als Duitsland en Nederland dragen al zoveel af aan de EU.

Bovendien, sinds de invoering van de euro hebben regeringen niet zoveel instrumenten meer over om echt beleid te voeren in tijden van crisis. De Italianen bijvoorbeeld kunnen nu hun lire niet meer devalueren. Belastingverhoging? Daar kun je niet mee aankomen bij je eigen bevolking en je kunt je dat vanwege de concurrentie met andere landen niet permitteren. Blijft over de begrotingsoverschrijding. De EU-landen hadden 3 procent afgesproken, en iedereen gaat daar nu al overheen. Als er nog eens extra gestimuleerd gaat worden komen daar procenten bij. Merkel is bang dat ze de Italianen dan nooit meer in het gareel krijgt.

‘O, maar Frau Merkel, zoiets kennen we in Amerika ook. In Amerika willen de mensen niet eens belasting betalen voor de luitjes die aan de andere kant van de stad wonen. Zeker als het ‘andere’ Amerikanen zijn.’

dinsdag 31 maart 2009

Skypen met iPhone - iets nieuws en iets heel ouds

Een ezel stoot zich in het gemeen niet twee keer aan dezelfde steen. Maar in de voorhoedes van de telefoontechnologie hebben ze er een handje van om het telkens weer te doen. Telkens proberen marktleiders de markt en de consumenten hun wil op te leggen. Eerst probeerden de aanbieders van vaste telefonie de nieuwelingen van de mobiele telefonie op allerlei manieren buiten te sluiten. Zoals we weten lukte dat niet.

Jaren later probeerde de nieuwe marktleider Nokia met het Symbian-platform de concurrentie buiten te sluiten, met name Microsoft. Nokia hield daarbij de telecomaanbieders te vriend, en de Nokia-mobieltjes zaten niet toevallig in allerlei leuke abonnementen van die aanbieders. Microsoft kreeg inderdaad geen voet tussen de deur.

Maar toen kwam gelukkig Apple met de iPhone. Steve Jobs kende zijn geschiedenis en zette een soort ecosysteem op om gebruikers de mogelijkheid te bieden zelf allerlei applicaties te verzinnen en aan anderen aan te bieden. Nokia werd links en rechts gepasseerd, en is zijn positie als marktleider misschien wel voorgoed kwijtgeraakt. Goed dat Apple met een innovatie ten gunste van de consumenten kwam.

En nu komt er Skype voor de iPhone, zodat je zo goed als gratis via internet kunt bellen met iemand anders die ook Skype heeft. En wat doet Apple? Apple geeft gehoor aan het verzoek van zijn Amerikaanse telecomaanbieder AT&T om skypen op de iPhone via hun internetverbinding onmogelijk te maken. AT&T is natuurlijk bang dat het ze anders heel veel geld gaat kosten. Na deze ingreep kan er daar alleen gratis geskyped worden met een iPhone in de buurt van een Wifi-hotspot voor draadloos internet. Tsja.

Misschien is het omdat Steve Jobs ziek is. Of misschien denken ze bij Apple dat ze AT&T te vriend moeten houden en doen ze ondertussen of hun neus bloedt. Maar dit is het soort beperking dat er om vraagt om gehackt te worden. En over een tijdje raakt het natuurlijk algemeen bekend hoe je via een iPhone direct op internet kunt skypen, gewoon omdat de handleiding op het web te vinden is.

It makes me wonder. Het is een beperking die voortkomt uit de veronderstelling dat je de markt en de consumenten je wil op kunt leggen. Of ze maken bij Apple de klassieke fout van de arrogantie van de macht. Of ze huilen een beetje mee met de wolven in het bos. Het is ook niet de houding van een bedrijf dat innovatief is en vertrouwen heeft in de consument. Maar dan geeft die consument geen vertrouwen terug. Bij Apple zouden ze beter moeten weten.

maandag 30 maart 2009

Earth Hour ook, eh, succes in Nederland

Eerst het geloei van sirenes in Sydney, dan de lichten uit bij het beroemde Opera House. De piramides van Gizeh, de Niagara watervallen, de Strip in Las Vegas, de Sint Pieter in Rome, de Golden Gate Bridge in San Francisco, de Tafelberg in Zuid-Afrika, de Big Ben in Londen, de Eiffeltoren in Parijs – daar gingen zaterdagavond de lichten uit in het kader van Earth Hour. Ik vind het indrukwekkend, cool. Nee, niet dat ik denk dat er energie mee is bespaard – het gaat om het gebaar, om de zeggingskracht.

Dan lees ik: Earth Hour ook goed aangeslagen in Nederland. Het begint te kriebelen bij me. Hmm. Er klopt iets niet. Ik staar naar de kop. Het woordje ‘ook’ deugt niet. En als ze de woorden ‘ook in Nederland’ gebruiken dan willen ze er meestal op wijzen dat we in dit land niet achterlopen.

Als iets werkelijk goed aanslaat dan kun je in de kop iets concreets noemen. Bijvoorbeeld: ‘Centrum Amsterdam verduisterd’ – ik ben het niet tegengekomen. Omdat het gewoon niet zo was. In Amsterdam ging de Westertoren op zwart. Geen materiaal voor een krantenkop.

Dan toch een positief feitje: vijfhonderdduizend lampen waren uitgegaan in Nederland, meldt landelijke elektriciteitsboer Tennet. Ja, dat klinkt op het eerste gezicht als een boel; even rekenen. Bij gemiddeld vijf lampen per huishouden gaat het om honderdduizend huishoudens. En bij meer dan zeven miljoen huishoudens gaat het dus om minder dan 1,5 procent van de huishoudens. Aardig, maar niet indrukwekkend.

Wereldwijd kun je van een succes spreken. Zeker bij een actie die twee jaar geleden als een lokaal initiatief in Sydney begon. Een miljard mensen is dit jaar met de actie in aanraking gekomen, schat de organisatie. Maar in Nederland, mwah. Als ik naar mezelf kijk: zaterdagavond zat ik met een groep mensen aan een restauranttafel. Tijdens Earth Hour begonnen we aan onze zelf samengestelde derde ronde Chinees uit de wok. Ik kan me niet herinneren dat iemand erover begonnen is.

Maandagmorgen begint de Volkskrant met de kop Activisten in Sydney zijn verbaasd over succes. Hoewel het nergens met zoveel woorden in de tekst staat proef ik toch ook een ‘waarom hebben we in Nederland de boot gemist bij deze actie?’ In Brechtje’s Blogje lees ik dat het overal actie-tijd is behalve in Nederland. Hier is het nog steeds navelstaren en Geert Wilders wat de klok slaat. In dit land is Geen Stijl cool. En links, alternatief en duurzaam is “nog steeds een beetje uit” volgens Brechtje. Het zal best.

Maar wat Earth Hour op zaterdagavond heeft gedaan is cool verbinden met alternatief en duurzaam. En dan zie ik wie er achter de organisatie zit: het Wereld Natuur Fonds. Dat verklaart een hoop. Het Wereld Natuur Fonds wordt in Nederland nog steeds geassocieerd met Prins Bernhard en oud-premier Lubbers. Niet cool, niet alternatief. Een wrange grap bijna: een niet-coole en niet-alternatieve organisatie zorgt voor een wereldwijd evenement dat duurzaamheid op een coole manier presenteert. Een grap die blootlegt dat dit land een beetje in de war is. Sinds de dagen van Pim Fortuyn nog steeds.